İç denetimler, bir kamu veya özel sektör kuruluşunun dahili süreçlerinin ve operasyonlarının değerlendirilmesi ve takip edilmesidir. Kurumsal yönetim, muhasebe, insan kaynakları, finans, çevresel yönetim vb gibi konular iç denetimlere düzenlenebilmektedir. Denetimler, kuruluşların yasalara, standartlara ve diğer regülasyonlara uyum sağlamasını kolaylaştırmaktadır. Zamanında yapılan doğru raporlamalar ile şirket faaliyetlerinin sürdürülebilir hale getirilmesine yardımcı olur. Birtakım sorunların bağımsız üçüncü taraflarca düzenlenen dış denetimlerden önce tespit edilmesini ve hızlı çözümler üretilmesini sağlar.
Şirketler, iç denetimlerden çıkan sonuçlar ile belirli düzeyde risk yönetimi de yapabilmektedir. Şirket faaliyetlerinde doğrudan veya dolaylı bir şekilde meydana gelen israf, rüşvet, yolsuzluk, görevi kötüye kullanma vb gibi durumların önüne geçilebilir. Şirketlerin üst yönetimi, kuruluş içerisinde yolunda gitmeyen her bir süreç, operasyon ya da uygulamadan iç denetimler sayesinde haberdar olabilmekte ve gerekli aksiyonu alabilmektedir.
İç denetimler amacına ve kapsamına bağlı olarak farklı periyotlarda düzenlenebilmektedir. Bazı denetimler günlük veya haftalık olarak yapılabilirken bazıları yılda sadece bir kez yapılmaktadır. Örneğin üretim sürecinin kalite kontrolünü yapan bir iç denetçi, üretim prosesinde her dün denetleme yapmak zorundadır. Öte yandan şirketin belgelendirme denetimleri genellikle yılda bir kez olmaktadır.
İç denetimler amaçlarına ve çıktılarına göre farklı kategorilere ayrılabilir. Günümüz iş dünyasında en fazla düzenlenen iç denetimleri şöyle sıralayabiliriz:
Uygunluk denetimi: Bir şirketin yerel yasalara, uyumluluk gereksinimlerine, devlet düzenlemelerine , dış politikalara veya diğer kısıtlamalara uyması gerekebilir. Şirketler tüm bu kurallara uygunluğu göstermek için uygunluk şartının durumu hakkında gözden geçirmek, uygun bilgileri derlemek ve genel bir görüş sağlamak üzere bir iç denetim ekibini görevlendirebilir.
Finansal denetim: Halka açık şirketler, tamamen bağımsız bir üçüncü tarafın şirketin mali kayıtları hakkında görüş sağladığı durumlarda belirli seviyelerde dış mali denetim yapmak zorundadır. Şirketler, denetim bulgularından daha az etkilenmek ve dış denetime hazırlık olarak bir iç finansal denetim yapmak isteyebilir. İç veya dış denetçi arasındaki sorlarun çoğu benzer olabilir.
Çevre denetimi: Çevresel sürdürülebilirlik şirketlerin gündemini her geçen gün daha fazla meşgul ettiğinden bazı şirketler işin gezegen üzerindeki etkisini gözden geçirme kritik kadımlar atmaktadır. Bu adımlar, bir şirketin hammaddeleri nasıl güvenli bir şekilde tedarik ettiğini, üretim sırasında sera gazlarını nasıl en aza indirdiğini, çevre dostu dağıtım yöntemlerini nasıl kullandığını ve enerji tüketimini nasıl azalttığını kapsayan bir iç denetimle sonuçlanır. Çevre konusunda yapılan iç denetimler kurumun paydaşlarına karşı daha şeffaf olmasını ve çevresel düzenlemelere daha hızlı uyum sağlamasını kolaylaştırmaktadır.
Teknoloji/BT denetimi: BT denetimleri farklı amaçlarla düzenlenebilmektedir. Bu konuda yapılan iç denetimler, şirkete açılan davaların, bildirilen şikayetlerin veya BT süreçlerini daha veriml hale getirme hedeflerinin bir sonucu olabilir. Teknolojik süreçlere, ürün ve hizmetlere odaklanan iç denetimler, sistemlerin kontrollerini, donanımını, yazılımını, güvenliğini, belgelerini ve yedekleme/kurtarma işlemlerini gözden geçirmektedir. Burada amaç, genel BT doğruluğunu ve işleme yeteneklerini değerlendirmektir.
Operasyonel denetim: Bu denetimler, genellikle kilit personel ayrıldığında veya yeni bir yönetim işletmeyi devraldığında gerçekleşir. Şirket, işlerin nasıl yapıldığını ve kaynakların daha verimli kullanılıp kullanılmadığını değerlendirmek isteyebilir. Operasyonel iç denetim sırasında denetçiler, mevcut personel ve süreçlerin şirketin misyonunu ve hedeflerini karşılayıp karşılamadığını gözden geçirmektedir.
Bir iç denetim raporunun şu konu başlıkları altında listelenen bazı sorulara cevap olması beklenmektedir:
* Kriterler: Hangi özel konu belirlendi ve iç denetim neden gerekliydi? İç denetim şirketi gelecekteki bir dış denetime hazırlıyor mu? Denetimi kim ve neden talep etti?
* Durum: Şirket hedefleri veya beklentisi ile ilgili olarak denetim konusu nasıl ele alındı? Şirketin ihlal edilen bir politikası, karşılanmayan bir kriter veya yerine getirilmeyen başka bir koşulu var mı? Şirket, herhangi bir sorun olmadığından emin mi; yoksa bir sorunun yaklaşmakta olduğu görüşü mü hakim?
* Neden: Sorun neden ortaya çıktı? Bu soruna kimler dahil oldu, hangi süreçler bozuldu? Sorun nasıl önlenebilirdi?
* Sonuç: Sorunun sonucu nedir? Sorunlar şirketin iç meseleleri ile mi sınırlı, yoksa harici riskler var mı? Sorunun finansal sonuçları nedir?
* Düzeltici faaliyet: Şirket sorunu ne çözebilir? Yönetim, sorunu çözmek için hangi özel adımları atacak? Çözümler uygulandıktan sonra düzeltmenin uygulandığından emin olmak için ne tür bir izleme veya inceleme gerçekleşecek?
İç Denetimlerin Önemi
İç denetimlerinin öne çıkan avantajlarını şöyle sıralayabiliriz:
* Yönetim, neyin keşfedileceği konusunda daha verimli çalışabilir. Örneğin, dış mali denetimler tüm bir mali sistemi test etmek zorundayken, şirket nakit yönetimi sürecinin şüpheli bir şekilde yönetilip yönetilmediğinden endişe duyabilir. Bu nedenle tüm denetim prosedürlerinin nakit süreçlerini analiz etmesini seçebilir.
* İç denetimler şirketlere para kazandırabilir. Bir şirketin süreçleri çok güçlüyse, dış denetim süreci o kadar yoğun olmayabilir. Bu da dış denetim maliyetlerini ve dış denetçileri desteklemek için harcanan zamanı azaltır.
* Şirketler daha kontrollü hareket edebilir. İç denetimler hiçbir bulgu vermese bile, çalışanlar çalışmalarının analiz edildiğinin ve raporlandığının farkında olmaktadır. Bu da şirket politikasına bağlılığı artırmaktadır.
* İç denetimler şirketleri daha verimli hale getirebilir. Dış denetimler genellikle süreçleri daha iyi hale getirmeyi amaçlamaz; süreçlerin doğru olup olmadığını gözden geçirmek düzenlenir.
* İç denetim raporları, yönetime düzeltmeler yapmak için avantajlı bir başlangıç sağlar. Dış denetim sonucunda bir eksiklik tespit edildiğinde bunun üzerine gitmek yerine, yönetimin çözümler üzerinde düşünmesi, çözümü dikkatle uygulaması ve çözümün işe yarayıp yaramadığını gözden geçirmesi daha uzun sürebilir.
* Şirketlerde bazı departmanların gelişmiş gözetimine ihtiyaç duyulabilir. Uzmanlık eksikliği, personel yetersizliği veya mevcut personelle ilgili birtakım sorunlar mevcut olabilir. Şirketler iç denetimlerle belirli bir alanı hedeflemekten; iş akışını ve süreçlerini resmi olarak gözden geçirmekten yararlanabilir.
paylaş
twittle
paylaş
paylaş